- نیازهای آموزشی ویژه به چه معناست؟
نیازهای آموزشی ویژه یاSEN (Special Education needs) ویژه كودكانی است كه دچار مشكلات آموزشی و ناتوانی در درك و فهم مطلق یا نسبی مسایل آموزشی بوده و نسبت به همسالان خود از توان آموزشی كمتر یا بسیار كمتری برخوردارند.
این كودكان نیازمند حمایت- نه ترحم- راهنمایی و آموزش و پرورش ویژه بوده و برای آموزش و پرورش آنها باید از مربیان و آموزگاران ویژه كودكان معلول كمك گرفت.
براساس نظر روانشناسان مركز مطالعات معلولان ذهنی دانشگاه آكسفورد، اصلی ترین نیازهای آموزشی- پرورشی كودكان معلول عبارت است از:
- نیاز به تحصیل در مدارس ویژه
- انجام برنامه ها و آموزش های خاص در مدرسه
- آموزش مهارت خواندن، نوشتن، درك مفاهیم آموزشی- پرورشی با شیوه های مناسب
- آموزش مهارت برقراری ارتباط با همسالان و پذیرش ارتباط همسالان با خود؛ شامل برقراری ارتباط عاطفی- رفتاری و كلامی با همسالان
- فراگیری مهارت های رفتاری و بروز عكس العمل ها و واكنش های به جا و درست
- آموزش نحوه اداره كردن و نگهداری و مراقبت از خود در برابر حوادث و مشكلات و دفاع از خویشتن در مقابل خطرات
- فراگیری شیوه فهماندن نیازهای شخصی به دیگران به ویژه به والدین، آموزگار و مددكار و...
۲- تفاوت ها، عاملی جهت تفاوت در نیازها
بی شك ناتوانی كودكان معلول به یك میزان و در یك راستا نیست. بنابر این میزان و نحوه فراگیری و نوع آموزش ها نیز متفاوت است.
آموزگار برای سنجش تفاوت ها و نیازهای كودكان در اولین قدم می تواند با بهره گیری از برنامه های آموزشی- پرورشی هماهنگ، توان كودكان را محك بزند تا به تفاوت و نیازهای تك تك آنها پی ببرد. در این مرحله آموزگار باید به بررسی دقیق شیوه های رفتاری، آموزشی، ناتوانی ها و نیازهای هریك از دانش آموزان بپردازد تا به طور كامل و دقیق بر دانش آموزان و نیازهای فردی آنها مسلط شود.
در مرحله دوم؛ آموزگار باید با توجه به نیازهای ویژه هر دانش آموز، فعالیت های آموزشی- پرورشی را انتخاب كرده و با برنامه ریزی دقیق آموزش ها را به مرحله اجرا بگذارد. بهتر است برنامه ها با والدین دانش آموزان نیز هماهنگ شود تا در زمان كمتر و با كارایی بیشتری برنامه ها به نتیجه برسند. این مرحله از آموزش به «آموزش یا برنامه آموزش انفرادی» (Indivi dual Education Plan) معروف است.
در مرحله سوم؛ نیاز است تا پیشرفت فراگیران به ویژه پاسخ ها و تحولات رفتاری- آموزشی هر دانش آموز پس از اجرای برنامه آموزشی «IEP» به دقت بررسی شود تا در صورت مشاهده هرگونه نقص در اجرای برنامه IEP یا نقص در فراگیری دانش آموزان، برنامه های جدیدی به اجرا درآید.
آنچه در مراحل مختلف اجرای طرح ها و برنامه ها مؤثر است. تحمل و پشتكار والدین، آموزگار و فراگیران است.
۳- تكمیل نیازها
یكی از مهم ترین نكات در اجرای موفقیت آمیز برنامه های آموزشی- پرورشی كودكان معلول، ارتباط تنگاتنگ والدین با پزشك و روانپزشك كودك در خارج از مدرسه و ارتباط مستمر والدین با آموزگار و مشاوره ویژه كودكان استثنایی در مدرسه است. برای دستیابی به این منظور این نكات را به خاطر بسپاریم:
- كودك ناتوان یا كم توان (معلول) نیازمند كمك ما، اما به شیوه صحیح و منطقی است؛ پس ترحم را كنار بگذاریم.
- كودك معلول می تواند همپای همسالان خود كه در شرایطی مشابه او بوده و پیشرفت كرده اند، آموزش ببیند.
- آموزش های ویژه هر كودك باید به دقت به اجرا گذاشته شود.
- والدین و آموزگار می توانند با همكاری هم به هدف های خود دست یابند.
- باور كنید كه فرزندتان به كمك شما نیاز دارد و با كمك گرفتن از افراد مطلع چون پزشك، روانپزشك، مددكار و... گام های مثبتی را به سوی بهبود فرزندتان برمی دارید.
- كودك ناتوان رفتار والدین، مربیان، اقوام و... را به خوبی درك می كند هر چند به تصور دیگران او ناتوان است از این رو طوری رفتار كنید كه امید را در دلش زنده كنید.
- پیش از هر اقدامی، مشورت با پزشك، روانپزشك، مربی و مددكار فرزندتان را فراموش نكنید.
- والدین نقش مهمی در برقراری ارتباط كودك با خانواده و مدرسه دارند؛ بنابر این همواره همسو با مدرسه و آموزش های مربیان پیش بروید.

ب: گام به گام با كودك معلول
همپا شدن و گام برداشتن با توان كودكان معلول یكی از اصول آموزشی كودكان ناتوان است؛ چرا كه تفاوت عمده آموزش به كودكان ناتوان و كودكان عادی، كند بودن عكس العمل های كودكان ناتوان در مقابل برنامه های آموزشی- پرورشی است. بنابر این انتخاب مدرسه مناسب یكی از عوامل مهم جهت آموزش صحیح كودكان معلول است. آموزگار یكی دیگر از محورهای اصلی آموزش و پرورش بوده و توان و مهارت آموزگار نیاز اصلی وی برای آموزش به كودكان معلول است.
۱- انتخاب مدرسه
پس از بررسی های مقدماتی و آگاهی از ناتوانی كودك، والدین باید به سرعت مدرسه مناسبی را برای آموزش و پرورش فرزندشان برگزینند، ضرورت این انتخاب و سرعت در انتخاب به حدی است كه به عقیده روانشناسان به تعویق افتادن آن باعث ایجاد لطمات جبران ناپذیری در كودك معلول می شود به ویژه این كه كودك معلول، خواهر یا برادر سالم داشته باشد. برای انتخاب مدرسه مناسب نكاتی را به خاطر بسپاریم:
- مدرسه باید با سن، توانایی ها و نیازهای كودك همسان باشد. توجه به نوع معلولیت و تعداد معلولیت ها (ممكن است كودك دارای یك معلولیت و یا چند معلولیت باشد)؛ بسیار مهم است.
- حضور فرزند شما در مدرسه نباید تأثیر منفی بر روی سایر دانش آموزان و سایر دانش آموزان تأثیر منفی بر روی فرزند شما داشته باشد. به این معنی كه تفاوت كودكان از جهت سن، توان یادگیری، نوع معلولیت و... بر آموزش شان تأثیرگذار بوده و باعث تخریب یا دلزدگی دانش آموزان می شود.
- امكانات مدرسه باید پاسخگوی نیاز دانش آموزان باشد.
- نیازهای آموزشی نباید بر نیازهای پرورشی و به عكس تأثیر گذاشته و یكی را تحت الشعاع دیگری قرار بدهد.
- مدرسه باید از جهت وسائل رفاهی، آموزشی، پرورشی، امكانات ورزشی ویژه دانش آموزان معلول و ... مجهز باشد. توجه كنید حداقل امكانات مد نظر نیست و مدرسه باید به حداكثر امكانات تجهیز باشد.
- مدرسه موظف است تا با توجه به نوع معلولیت نیازهای دانش آموزان معلول را برآورده كند. چرا كه نیازهای دانش آموز نابینا متفاوت از نیازهای دانش آموزان ناشنوا است.
- از كارایی پرسنل مدرسه مطمئن شوید. برای این منظور می توانید از سوابق آموزشی مدرسه، موفقیت های آموزشی، پرورشی و ... آگاه شوید. یكی از بهترین شیوه های دستیابی به این اطلاعات، مشورت با والدین دانش آموزانی است كه در مدرسه مورد نظر مشغول تحصیل اند.
- در انتخاب مدرسه دقت كنید چرا كه از جهت روانی ثابت شده تغییر مكان آموزشی در همه دانش آموزان به ویژه دانش آموزان معلول، افت تحصیلی و اختلالات روانی عاطفی را به دنبال خواهد داشت.
۲- آموزگار محور تعلیم و تربیت
نقش مربی _ آموزگار، چنان كلیدی است كه موفقیت یا دلزدگی دانش آموز مستقیماً به او وابسته است.
یكی از نكات مهم و مورد توجه، نحوه ارتباط آموزگار و فراگیر است به طوری كه لازم است هر دانش آموز به صورت مستقیم و ویژه با آموزگار در ارتباط باشد: این ارتباط به حدی مهم است كه بی آن طرح آموزش انفرادی (IEP) با شكست مواجه می شود.
به منظور برقراری ارتباط صحیح، منطقی و دوستانه میان آموزگار- مربی و دانش آموز به این نكات توجه كنیم:
- نیازهای فردی هر دانش آموز را به درستی شناسایی كنیم تا ارتباطی صحیح و منطقی با دانش آموز برقرار كنیم: این ارتباط اجرای بهتر طرح IEP را نیز به دنبال خواهد داشت.
- اولویت ها را بررسی كنیم و نیازها را براساس اولویت ها پاسخ دهیم.
- قرار است چه كسی علاوه بر آموزگار نیازهای دانش آموز را برآورده سازد و میزان این مداخله در چه حد و به چه صورتی است؟
- والدین چه مسئولیتی را به عهده دارند تا در جهت تكمیل فعالیت های آموزگار گام بردارند.
در بسیاری موارد دیده شده كه آموزگار به تنهایی نمی تواند پاسخگوی نیازهای آموزشی _ پرورشی دانش آموز باشد و فقط پاسخگوی بخشی از آنها است. در این موارد لازم است تا برنامه ها به صورت مكتوب در اختیار والدین نیز قرار بگیرد تا والدین در تكمیل فعالیت های آموزگار حركت كنند. در مواردی نیز برگزاری كلاس های فوق برنامه كارگشاست. در این كلاس ها لازم است والدین نیز حضور یابند تا از نزدیك با فعالیت ها و نحوه آموزش آشنا شوند.
روان شناسان به فعالیت های گروهی بسیار معتقدند و عقیده دارند دانش آموزان در جمع به تأسی از یكدیگر بیشتر و بهتر فعالیت كرده و فرا می گیرند.
۳- تكمیل آموزش ها
در بسیاری موارد، آموزش های مدرسه پاسخگوی نیاز دانش آموزان نبوده و والدین باید فعالیت های تكمیلی را به اجرا گذارند. گاهی نیز معلولیت در حدی است كه آموزش های مدرسه پاسخگوی نیاز دانش آموز نیست.
آن چه برای جبران این وضعیت پیشنهاد می شود، استفاده از مددكاران و مربیان كارآزموده در منزل است. براساس آمار بیشترین مشكل كودكان معلول در نحوه تكلم، واكنش و عكس العمل به حالت های مختلف به ویژه در شرایط اضطراری و ناتوانی در بیان نیازها به ویژه نیازهای فردی است. این كمبودها با همسو شدن آموزش آموزگار در مدرسه و مددكار و والدین در منزل قابل حل است. برای همكاری بیشتر و بهتر میان مددكار، والدین و آموزگار، برگزاری جلسات مشاوره حضوری كارگشا است.

ج- نیازهای والدین
آن چه علاوه بر آموزش و پرورش صحیح كودكان ناتوان یا كم توان، آنها را به سوی آرامش و امكان فراگیری بهتر آموزه ها سوق می دهد، توانمندی والدین از جهت آموزشی و روانی است. والدینی كه خود از جهت روانی _ عاطفی و آموزشی، آموزش های لازم را دیده باشند می توانند با اعتماد به نفس فرزندشان را راهنمایی و حمایت كنند. برای دستیابی به این هدف به چند نكته توجه كنیم:
- اگر از نحوه آموزش های مربیان مدرسه رضایت دارید، سعی كنید تا با برقراری ارتباط بیشتر و بهتر با اولیاء مدرسه به ویژه آموزگار، زمینه آموزش و پرورش بهتر را فراهم كنید.
- اگر از شیوه آموزشی مدرسه، رضایت ندارید و یا نواقصی را در شیوه آموزش و پرورش فرزندتان مشاهده می كنید به جای تعویض مدرسه، با اولیاء مدرسه صحبت كنید. سعی كنید تا با یاری یكدیگر مشكلات را حل كنید. چرا كه اشاره كردیم تعویض دائمی مدرسه، اثرات روانی _ عاطفی نامطلوبی بر كودك دارد.
- با والدین همكلاسی های فرزندتان در ارتباط باشید، به ویژه والدین دانش آموزانی كه فرزندشان پیش از فرزند شما تجربه حضور در مدرسه را داشته اند.
- با انتخاب و مشورت با روان شناس و مددكار و یا هر دو، بسیاری از مشكلات به راحتی حل و فصل خواهد شد. حتماً حداقل دو هفته یك بار، بدون فرزندتان، به روان شناس یا مددكارتان مراجعه كنید و در زمان مراجعه به این نكات توجه كنید:
۱- به طور كامل نگرانی ها و اضطراب هایتان را شرح دهید.
۲- پیش از مراجعه فهرستی از نیازهای خود و فرزندتان را یادداشت كنید تا چیزی را از قلم نیاندازید و با دقت پاسخ سؤالات تان را دریافت كنید.
۳- درباره فعالیت های مدرسه،  پیشرفت ها و شكست های خود و فرزندتان، ناآرامی های روحی و روانی خود و فرزندتان و... سخن بگویید و راه حل بخواهید.
- فرزندتان را نزد همان روان شناس یا مددكاری ببرید كه خود نیز نزد او می روید. به این ترتیب روان شناس یا مددكار می تواند به خوبی از حالات روحی شما و فرزندتان مطلع شود.
- مطالعه كتاب های روان شناسی به ویژه روان شناسی مرتبط با كودكان معلول را فراموش نكنید.
- گردش و تفریح به ویژه همراه با همكلاسِی  های فرزندتان به همراه والدین آنها را فراموش نكنید. این ارتباط زمینه ساز بحث و تبادل نظر و كاستن از اضطراب ها و نگرانی هاست.
- فراموش نكنیم كه كودك ناتوان یا كم توان، ناتوان مطلق نیست و می تواند با آموزش به فردایی بهتر رهنمون شود.
و در پایان، به عقیده روان شناسان، كودكان معلول- ذهنی یا جسمی- نیاز به ترحم نداشته و تنها نیازمند توجه در راستای آموزش و پرورش صحیح هستند.
مهتاب صفرزاده خسروشاهی
منبع: http://www.direct.gov.uk/Education And Learning

 منپع: وبلاگhttp://socialworker.mihanblog.com

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: